Genoeg collectieven én dansdrang, maar waar zijn de nachtclubs in Eindhoven?

Het samenkomen met anderen in de nacht, waar het niet uitmaakt hoe je over de urgente wereldproblematiek denkt of hoe je eruit ziet; dát is nou juist wat ravecultuur maakt dat je er onderdeel van wil zijn. En wat het een nood maakt. De echte nachtclubs, die kolkende en zweterige ravekelders of kunstige locaties op industrieterreinen waar je jezelf en elkaar kunt verliezen in alle gangen en ruimtes, die heeft Eindhoven niet.

En dat is best gek, want met ruim 238.000 inwoners in december 2022 staat de stad op plek vijf van Nederland. De prognose is dat dit aantal stijgt naar 300.000 mensen in 2040. Het doel is dat het groeiende aantal internationals die bij Philips of ASML werken samen moet komen met de bewoners uit wijken als Woensel, waar hiphop leeft en popcultuur in de stad een thuis heeft. Toch lukt het nog niet om die saamhorigheid te vinden in de nacht. Waarom zijn er geen nachtclubs, waar mensen makkelijk nieuwe vrienden maken? En wat zou ervoor nodig zijn om de rave-collectieven die er wel zijn een vaste plek te geven?

Ze waren er wel ooit, toen alles nog beter was. Dat zullen de Zuid-Nederlandse mensen zeggen die in de jaren ‘90 naar plekken als De Danssalon gingen of eind jaren zeventig naar club Hollywood afreisden om te vergeten hoe laat het was. Het Eindhovens Dagblad maakte over die laatste zelfs ooit de vergelijking met de befaamde club Studio 54 in New York, en dat kwam niet alleen door de grote discobal, de kleurig verlichte dansvloer of de muziek die er werd gedraaid: er stonden ook altijd ellenlange rijen voor de deur van club Hollywood. Die rijen stonden er ook toen Effenaar een revival van de discotheek organiseerde in 2015. Van 1994 tot 2004 werden hardere stijlen populairder en vierde techno zijn Eindhovense hoogtijdagen, mede door Lady Aïda en haar legendarische Detroit-clubavonden Fluid.

Maar de generatie van nu wil ook wat. Een studie van Christina Goulding en Avi Shankar van University of Wolverhampton en Exeter University laat zien dat de meeste ravers twintigers zijn, maar dat de groep tussen de dertig en veertig jaar oud zeker niet vergeten mag worden. En laat 14% van alle bewoners van de stad nou precies in die leeftijdscategorie vallen, wat het de grootste groep inwoners van Eindhoven maakt.

Het belang van de nacht wordt enorm gevoeld, blijkt als er in februari van dit jaar een grootschalig, landelijk protest plaatsvindt om de nacht terug te veroveren van de pandemie-regels. In Eindhoven speelt dit ook. Effenaar bracht vier nachtmakers uit de Lichtstad in beeld die ervoor pleiten dat de nacht van het slot moet. Het relatief nieuwe SUBBAR wordt hierbij als hotspot genoemd, waar organisaties als 575 Collective en Draaimolen al raves organiseerden.

Toch wordt er ook genoemd dat je voor ‘echte’, veilige, en open-minded raves naar steden als Rotterdam en Amsterdam moet. Dat hoor je vaker. Eindhovense clubs die in de buurt kwamen van dat rauwe clubgevoel zoals je het daar hebt, vielen uiteindelijk allemaal om. Denk aan plekken als Arcade op het Stratumseind, en aan De Sociale Dienst aan de Smalle Haven, De Bron en De Bank midden in de binnenstad, die gedwongen moesten stoppen.

Ze sloten de deuren vanwege uiteenlopende redenen. Vergunningen die niet werden afgegeven, financiële moeilijkheden en het zoeken naar een vaste thuishaven: het is er allemaal onderdeel van. Maar er is één ding nog belangrijker dan een fysieke club, zegt Theo Ploeg, socioloog, docent en muziekjournalist. Een echte nachtclub ontstaat van binnenuit, vanuit een groep gepassioneerde mensen die saamhorigheid zoekt.

‘Clubben betekent niet alleen dat je een fysieke plek hebt waar je kunt raven en waar mensen heen kunnen komen, maar het vraagt om een bepaalde gedeelde cultuur. Dat is het sociologische aspect van raven; bij clubcultuur horen bepaalde rituelen, symbolen en uitingen die mensen delen. Je hebt meestal een groep mensen die elkaar interessant vinden, waardoor er iets ontstaat.’ Toen Theo Ploeg in Eindhoven woonde merkte hij dat er veel mensen zijn die individueel muziek maken en die in de elektronische muziekscene zitten, maar dat die groep gefragmenteerd blijft. ‘Ik denk wel dat er in Eindhoven een groep is die groot genoeg is om een goede club te beginnen, maar om dat voor elkaar te krijgen moeten er mensen zijn die dingen gaan uitproberen.’

Hij noemt het grote succesverhaal van het Amsterdamse Club 11, dat na de sluiting overging in het legendarische Trouw en uiteindelijk de net zo fijne club De School werd. ‘Die gezamenlijke rituelen en waardes heeft de organisatie vanaf Club 11 vast weten te houden en doorgevoerd naar Trouw en De School. Het is belangrijk dat je weet waar je voor staat als groep en dat ook laat zien, en daarna een plan maakt hoe je dat in de toekomst naar buiten gaat brengen, in plaats van eerst een club te beginnen. Je hebt daar mensen voor nodig die er samen volledig voor gaan. Dat is de essentie van rave, en wat de clubs onderscheidt van commerciële plekken.’

Er is heus een groot aantal collectieven dat het probeert in Eindhoven. Je hebt bijvoorbeeld KADER, MOZEM, De Missie, PLASMA, BAUPLAN, en XTRA, naast anderen. Zij wisselen van locaties en hebben geen vaste residentie

Een nog groter aantal collectieven heeft eerder geprobeerd van Eindhoven dé plek te maken waar je net zo kunt raven als in Amsterdam. Een van die collectieven is HET WILD. Mathijs van Zantvoort richtte dit samen met Elvin Usidame op in 2015, toen zij allebei stage liepen bij Effenaar. ‘We gebruikten elke lunchpauze om plannen te maken en zo ontstond ook het idee voor HET WILD. Er was net een nieuwe club geopend op het Stratumseind, Arcade, waardoor we op het idee kwamen om daar een eigen clubnacht te organiseren. We misten een dansavond met house en disco waar we zélf graag naartoe wilden gaan en daarom gingen we het zelf maar doen.’

Hij vertelt dat het wat leuker, vrolijker, specifieker en wat unieker mocht. En dat lukte aardig. Het ging eigenlijk altijd heel goed, vertelt de van oorsprong Eindhovenaar. Maar na drie edities op die locatie kwam Arcade in de financiële problemen. ‘De mensen van Arcade vertelden ons dat het financieel niet uit ging komen om HET WILD te organiseren, tenzij we een grote naam zouden boeken voor weinig geld. Toen zijn we het helemaal zelf gaan doen, op een andere plek.’

De volgende edities vonden plaats in Stroomhuis. Mathijs van Zantvoort beschrijft dat dit ook helemaal bij de vibe van HET WILD paste: mensen konden nog binnen roken, de dj-booth stond op grote hoogte en het was een beetje rauw en raar. Aankleding deed er niet toe, als de muziek maar daar was. ‘In Stroomhuis konden we de namen boeken die we graag wilden hebben en daar kwamen dan ook genoeg mensen op af. We speelden quitte als we 145 tickets verkochten en hadden een capaciteit van 150 man. We namen dus zelf al het financiële risico en organiseerden elke editie puur omdat we het zelf heel dope vonden. Stel dat er een HET WILD was geweest waar maar 30 man op af was gekomen, waren we zelf nat gegaan.’

Pure passie was het dus. ‘We wilden gewoon die vette acts als Palms Trax, Hunee, Jameszoo en Palmbomen II naar Eindhoven halen. Het slaat ook bijna nergens op dat we dit gedaan hebben.’ Er werd zelfs een HET WILD Weekender georganiseerd met twee totaal verschillende stijlen per dag, waar mensen zonder aangekondigde namen op de line-up al kaarten voor kochten. Een groot moment voor het duo.

Er is één editie waar millennials in Eindhoven het nog steeds over hebben als het over de mooiste momenten uit het nachtleven gaat. De Tom Trago all-night long van HET WILD was binnen een week uitverkocht en zingt nog steeds rond als een van die avonden waar je bij had moeten zijn. Maar ook deze avond was verre van winstgevend. ‘Ik weet nog dat Elvin en ik naar huis liepen en we even napraatten over hoe we die avond hadden gedraaid. Elvin vertelde dat we verlies hadden gemaakt. “Oké”, zeiden we tegen elkaar. We hebben het in ieder geval gezellig gehad, op naar de volgende.’ Dat zegt iets over de lange adem die je moet hebben als je de clubscene in Eindhoven tot leven wil wekken of levend wil houden. Naast de financiële uitdaging is er nog een bekend struikelblok: vergunningen.

Politiek gezien was het toch lastig voor HET WILD in Stroomhuis, want het pand kreeg geen nachtvergunning. Er volgden waarschuwingen, wat het organiseren en communiceren naar de clubbers er niet makkelijker op maakte. Dat gold ook voor nachtclub en atelier De Sociale Dienst. Een van de redenen dat de enige club in Eindhoven die in de buurt kwam van De School dicht moest, is ook dat er veel controles werden gedaan en boetes werden uitgedeeld vanwege het ontbreken van een nachtvergunning. Deze kwam er nooit omdat de gemeente Eindhoven weinig vergunningen verstrekte in die tijd, en al helemaal niet buiten het centrum.

Tom Jacobs is mede-oprichter van 575 en 212 Collective, waarvan de laatste is ontstaan uit illegale raves. Hij zou met zijn collectief heel graag een eigen club openen, maar vindt het erg lastig om de juiste vergunning te krijgen. Ze willen niet op het Stratumseind zitten en liever net iets buiten het stadscentrum kijken, waar de clubs nu nog maar tot 2:00 uur open mogen blijven. En in zijn ogen is dat geen tijd voor een club. ‘Een avond begint meestal om 1:00 uur, waardoor je maar een uurtje hebt om te dansen en waardoor mensen alsnog naar de stad verplaatsen.’

Een plek die al een nachtvergunning heeft zou kunnen helpen om onderdak te bieden aan de collectieven, maar dan moet de programmering ook daarop aansluiten en consistent zijn, vindt Jacobs. ‘Je wil je vrienden na het eten mee kunnen trekken naar een vette club, net als in Amsterdam. En daar zijn klasse acts op de juiste tijdstippen voor nodig, zodat het niet uitmaakt op welk moment je aan komt lopen of wie er programmeert.’ Plus, de groep mensen die hij achter zich heeft staan, wil graag elke keer een andere vette beleving, en dus een andere venue. Maar wat consistent moet zijn is de veilige omgeving, die hij alleen kan garanderen met zijn eigen mensen aan de deur. Het blijft zoeken.

Toch wil hij heel graag, en hij denkt net als Mathijs van Zantvoort dat het echt wel moet lukken in Eindhoven. Van Zantvoort: ‘De concurrentiestrijd met andere steden ga je niet winnen, maar Eindhoven is de op vier na grootste stad van Nederland en je hebt zoveel verschillende nationaliteiten en studenten. Je zou niet naar Amsterdam moeten om te zijn waar het gebeurt.’ Hij is inmiddels werkzaam als Marketeer Pop bij TivoliVredenburg, verhuisd van Eindhoven naar Utrecht en noemt ook Gianni Jorissen, die volgens hem wel alleen maar doorgaat met het proberen in Eindhoven. ‘Hij is een echte ondernemer en daar heb ik wel respect voor. Gianni is een van de enige strong survivors. Ik weet zeker dat het hier zou moeten kunnen, maar dan moet je wel een lange adem hebben. En vol met passie en liefde zitten.’

Ambassadeur van het nachtleven en groot club-ondernemer Gianni Jorissen beaamt dat. Hij benadrukt dat het lastig is om een goede plek te vinden, maar dat hij wel enorm trots is op de verandering die hij nu in de stad ziet. ‘Er komen eindelijk 24-uursvergunningen aan, we hebben zogenaamde verlaatjes, ik zie vette nieuwe organisaties opstaan, Dynamo dat met zijn nieuwe club HAVEN ruimte biedt aan talent, en meerdere mensen die in de coulissen wachten om ook een venue te openen als dat politiek gezien mogelijk is. Ik denk dat we aan de vooravond staan van een ontzettend dik nachtleven als er nog een paar puzzelstukjes op hun plaats vallen’, zegt hij. ‘Verlaatjes’ zijn ontheffingen van sluitingstijden die de gemeente Eindhoven als pilot heeft ingesteld om het nachtleven meer ruimte te bieden. Daarnaast hebben twee plekken een 24-uursvergunning voor een jaar gekregen als proef, waarvan Effenaar er één is.

Volgens Jorissen is dit de enige weg vooruit. ‘Eindhoven is en blijft een beetje het kip-ei verhaal. Hoe bouw je een scene? Is het eerst ruimte maken of eerst de community bij elkaar krijgen? Je ziet hier veel vette initiatieven waar altijd publiek op afkomt, maar die nog geen goede manier hebben om vaste grond te vinden. Mensen moeten het vertrouwen krijgen dat je altijd naar Eindhoven toe kunt komen om een vette nacht te beleven.’ Met zijn nieuwste venue Mylc biedt hij in ieder geval onderdak aan een grote groep ravers die hij al meer dan tien jaar in grote getalen met zich meesleept naar elke rauwe plek die er in Eindhoven te vinden is, zelfs uit de tijd toen hij zelf nog UK garage en 2-step dj was.

Het is dus zaak om de ravers in Eindhoven te verenigen. Ook al is de stad drie keer kleiner dan Amsterdam, een club als Pip in Den Haag kan het ook. Zij weerspiegelen precies het geluid en gevoel van de stad, dat moeten wij ook kunnen.

Raven gaat om het groepsgevoel en niet om het individu, als het aan Theo Ploeg ligt. En door de huidige omslag in de maatschappij wordt er nog meer naar dat gevoel gesnakt volgens hem. ‘Meer dan ooit. Je merkt dat jongeren hadden gedacht dat de overheid er zou zijn voor hen, maar je ziet steeds meer dat zij teleurgesteld zijn. Bijvoorbeeld over de klimaatproblematiek of over hun studies. Hierdoor wordt de behoefte om aan die status quo te ontsnappen ook steeds groter.’

Ziet Theo ook een vergelijking met de 90’s, toen rave enorm opkwam in ons land? ‘Ja, alleen is de wereld ook wel veranderd. Vroeger voelde het euforischer op de dansvloer, bijna overdreven. De behoefte aan raven komt uit dezelfde drang en onmacht, mensen willen aan de standaardstructuur van de maatschappij ontsnappen. Daarom denk ik dat de beweging van nu veel sterker is dan die van toen, omdat deze beweging doorheeft dat het kapitalisme er is en nog veel sterker is dan we denken. Het is een taak om alles kapot te maken en opnieuw een basis te leggen. Dat zie je alle nieuwe communities die opkomen al doen.’

Er is dus hoop, met de gemeente die proeven instelt om de nacht meer te laten leven, en de communities die bouwen en zoeken naar residenties. Tom Jacobs denkt dat een goed vijf- of tienjarenplan de scene vooruit gaat helpen en is bezig om in Eindhoven een plek te creëren net als Sexyland in Amsterdam, een vrijplaats voor collectieven en andere kunstenaars. ‘Met subsidieplannen die de locals steunen, kunnen we Eindhoven op de kaart zetten als serieuze clubstad. Dat werkt zo voor dj’s, maar ook voor andere kunstenaars. Als zij serieus genomen worden heeft dat een domino-effect en maakt dat ook ruimte voor educatie, een ander belangrijk onderdeel van de clubscene. Want de vraag waarom we serieus genomen willen worden is net zo belangrijk als het feit dat we dat willen.’

Voetnoot: 
Iedere bron die ik sprak tijdens het schrijven van dit stuk benadrukte het belang van de nacht en de behoefte aan inclusieve nachtclubs in Eindhoven. Ook vroegen zij mij of ik zélf nog goede plekken wist en of ik deze met ze kon delen. Daarom hierbij de oproep, ken je een geschikte plek voor een van de collectieven of organisatoren? Laat het me weten, dan geef ik het door!
En nog een persoonlijke oproep: zoals je kunt zien zijn alle bronnen in dit stuk man. Buiten PLASMA Collective om kon ik weinig vrouwen vinden die collectieven runnen. Ben jij een V/X en/of queer-persoon die zich inzet voor de nacht? Neem contact met me op, dan ben ik dichterbij een inclusieve scene!