Eindhoven Metal City: Een bakermat voor hard en heavy

In het boek 'Ancient Streams of Wisdom' van Steven Willems (2022) over de extreme metalscene in Nederland, heet hoofdstuk drie 'Eindhoven Metal City'. En dat is niet voor niets. Het sprookje begint in 1981 wanneer er een nieuw jongerencentrum opent onder de naam Dynamo, waar een groep jongeren met liefde voor harde muziek zich verzamelt. Twee van die jongeren zijn 'Metal Mike' van Rijswijk en André Verhuysen. Van Rijswijk richt datzelfde jaar - het nog altijd toonaangevende - Aardschok magazine op, waar Verhuysen zich bij aansluit.  

Dankzij de contacten met bands via het magazine, werden er al snel shows georganiseerd, vertelt metalfan en Dynamo-vrijwilliger Michiel Barten. "Dynamo was een instelling voor de werkende jongeren, maar trok ook veel naar schoolgaande jeugd of jonge werkzoekenden. Veel van die lui waren hardrock en metalfans, en zo ontstond een fanatieke community die al snel bands naar Eindhoven haalde. De eerste NWOBM-namen (New Wave of British Heavy Metal) als Raven en Satan, en later Amerikaanse thrashmetalbands. Er is een prachtig verhaal over hoe Verhuysen spontaan chauffeur werd van Slayer tijdens hun Hell Awaits tour. Dus zo werd Eindhoven al snel het Europese thuis voor die bands.”  

De shows trekken in die tijd veel bezoek en in 1982 wordt het eerste festival georganiseerd; de Aardschokdag in Effenaar. Na wat omzwervingen komt het event in 1986 weer terug naar Eindhoven met grote namen als King Diamond, Helloween, Laaz Rockit en Agent Steel. Nog belangrijker is de eerste editie van Dynamo Open Air dat jaar, heel klein op de parkeerplaats. Het festival zou uitgroeien tot het grootste outdoorfestival van Nederland in 1994 en 1995 op Eindhoven Airport. Niet vreemd dus dat Dynamo dé ontmoetingsplek voor metalfans wordt die van heinde en verre komen.

De reputatie van de lokale metalscene trekt Barten naar Eindhoven, waar hij nét het oude Dynamo mist, wat in 2002 wordt gesloopt. “Het huidige pand opende pas in 2005 - tevens het jaar van de laatste editie van Dynamo Open Air - dus dat is best een gat wat opgevuld werd met ‘roadshows’ in andere zalen tot het Dynamo Rock & Metal Café weer open kon."  

Uiteindelijk stopt het Dynamo Rock & Metal Café in 2011. "De ingevoerde entree was slechts één van de vele factoren die meespeelde. De oudere generatie had vaak een gezin thuis, dus dan kan je niet elke zaterdag weg. Het pand hielp ook niet mee, want langs al die andere subculturen lopen als 16-jarige metalhead was best intimiderend. Ook was het aanbod van shows enorm gestegen, dus je kon makkelijk ergens een grotere band gaan zien. Metalfans zijn gewend te reizen voor hun muziek, ze stappen zonder moeite in de auto om een goede show elders te zien."

Ook andere plekken in Eindhoven die metal en het verdere harde segment bedienen sluiten hun deuren, zoals het Thunderhouse Roadcafé en Big Ben. Café The Jack komt daar rond 2010 voor in de plaats, maar bedient toch meer de mainstream rock en metalfans. Na verloop van tijd loopt het aantal metalshows in Eindhoven terug, herinnert Barten zich. Tot hij een hard programma van Effenaar ziet, met in een half jaar twee metalfestivals: FemME festival en Eindhoven Metal Meeting. “Toen heb ik aan de bel getrokken bij de programmeurs, en daar rolde iets uit wat het Heavy Overleg heette. Daaruit bleek dat heel metalminnend Eindhoven toch vond dat we dit moesten behouden.”

Metal Meeting. Oorspronkelijk vond dat plaats in Arnhem, maar na enkele edities verhuist het festival naar de lichtstad. Allereerst gaat het festival van Roman Hödl, het meesterbrein achter het metalfeest, van start als eendaags event. Maar over de jaren is het uitgegroeid tot tweedaags festival met nog een pre-party. Eindhoven Metal Meeting staat inmiddels bekend als een jaarlijkse reünie voor metalliefhebbers van over de hele wereld.

Barten, vaak DJ tijdens Eindhoven Metal Meeting, geeft aan dat de verhuizing naar Eindhoven niet zomaar uit de lucht kwam. “Natuurlijk speelt de naam van Eindhoven uit ‘t verleden ook mee voor zo’n organisatie. Loud Noise organiseerde niet voor niets Dynamo Metal Fest op de ijsbaan met veel namen uit de Dynamo Open Air-dagen. Daarmee kon je die hele Eindhovense metalgemeenschap weer samenbrengen voor het podium. Dat is niet de enige overeenkomst, Tjerk Maas is de man met het bandjesnetwerk, net als André Verhuysen. Daarnaast had Dynamo Open Air Tinus Kanters, die via het jongerenwerk bij Dynamo alles wist van de gemeentelijke kant en zo heeft Loud Noise Paul van Berlo. Die combi stelt je in staat om met beperkte middelen iets bijzonders neer te zetten.” 

Een andere nieuwe hoeksteen van de stad is de Metal Factory, de eerste metalopleiding ter wereld. Gevestigd in Dynamo, vanwege dat verleden, maar soms zit dat verleden ook in de weg stelt Johan van Stratum, teamleider Summa Muzikant (Rock City Institute, Metal Factory en Music Production Lab. "Vroeger was alles beter denkt men soms. Toen we deze opleiding wilden starten was er veel weerstand. In de eerste gesprekken was het vaak ‘metal kan je niet leren, dat doe je gewoon!’, maar uiteindelijk zagen Nancy van Loon en Sander Waterschoot van Dynamo dezelfde potentie. De industrie is veel professioneler geworden en veel jongeren vallen buiten de boot op andere muziekopleidingen. De vraag en behoefte was er dus zeker!”

De start bracht nog wel een pijnlijk afscheid met zich mee, want er moesten repetitiehokken gebouwd worden en die kwamen in de kelder van Dynamo terecht. “Op de plek waar het Dynamo Rock & Metal Café zat, dus dat was slikken voor mensen. We hebben ons ook echt moeten bewijzen, maar ik denk dat we metal toegankelijk hebben gemaakt. We zaten aan tafel met Minister Robbert Dijkgraaf om over onderwijs te praten, journalist Peter van der Ploeg kwam bij ons z’n podcast opnemen, en we zijn veel in het nieuws geweest, pas nog internationaal met een item over grunten. Metal hoort er nu gewoon bij en is geen buitenbeentje meer, daar ben ik trots op.”

Van Stratum ziet dat metal leeft onder de jongere groep, en niet alleen binnen de Metal Factory. “Deze generatie is veel vrijer met stijlen, ze zijn geïnteresseerd in een goed nummer en idee, dus er is veel meer experiment. Daardoor kan het zijn dat je in de kelder van Dynamo een band hoort, die klink als Black Sabbath in 1970. aar ook bij onze Music Production Lab-opleiding kan je metalriffs in een productie terughoren. Dat zorg voor vernieuwing en innovatie, wat ik juist mooi vind.” 

Metal Factory studente Dawn Cox ondervindt zelf hoe metal zich mixt met andere stijlen.“Er zijn ook echt mensen die zich profileren als metalhead, maar je merkt ook dat iedereen open is voor andere invloeden en graag wil samenwerken. Je ziet dus ook steeds meer invloeden uit rap of digitale muziek en vice versa. Metalinvloeden zijn established in de muziek.” Haar band, het collectief A Knight Under Maria’s Altar, is daar een goed voorbeeld van. Die richtte ze op met Nawoddya Ramkisoensing, die rap studeert aan de Fontys Rockrock academie in Tilburg. Ramkisoensing: “Ik ben vrij nieuw in de metal, maar wat ik zo mooi vind is dat iedereen elkaar veel gunt en steunt. Daarom kwam ik met het idee om een collectief te vormen, met een paar vaste krachten en een wisselende bezetting.” 

Muziek maken is makkelijker dan ooit. Iedereen met een laptop kan een plaat opnemen, maar waar het aan schort zijn podia om op te spelen, merkt Van Stratum op. Zelf speelt hij in gevestigde bands als Stream of Passion en Blind Guardian, maar voor beginnende bands is er geen makkelijk opstapje. “Vroeger had je een circuit van jongerencentra, waar je kon experimenteren en op je bek kon gaan. Daar groeide je dan uit tot een liveband en daar is nu veel minder van.” Marco Roelofs, programmeur van Effenaar, kwam ook zo op met zijn band Heideroosjes. “Ik vind het altijd tof om jonge bands een plek te geven. Ik weet uit eigen ervaring hoe belangrijk het is dat je een kans krijgt op een groot podium ook al verkoop je als band nog niet zoveel tickets. De beste plek voor een opkomende band is eigenlijk een support plek bij een grotere band in een uitverkochte zaal. Dan bereik je veel mensen die je nog niet kennen. Maar dat is in praktijk steeds moeilijker te realiseren. De meeste grotere bands laten hun eigen bevriende bands mee toeren of een sponsor koopt een support plek in. Heel soms kan ik een lokale act toevoegen. En dat moet dan vaak tegen een bedrag waarvoor ik mij soms schaam. Maar dat is de 'game' helaas."

Om dat te ondervangen programmeert Roelofs lokale acts onder andere tijdens het concept Uit de Riolen van Eindhoven. Waarvan de komende editie op zaterdag 8 februari in het teken staat van metal. "Door het bundelen van bands kunnen we er toch nog wat tickets op verkopen. Want als programmeur moet ik nu eenmaal ook zorgen dat de technicus ook betaald kan worden. Door de bundeling en door de entree zo laag mogelijk te houden, willen we zoveel mogelijk publiek op de been brengen. Ik vind het een taak van Effenaar om dat stukje talentontwikkeling erbij te pakken." 

Ramkisoensing ziet ook een kans in het internet. “Het internet brengt mensen samen; je hoeft niet meer de enige metalhead in je klas te zijn. Het is heel makkelijk om elkaar te vinden via fan communities of social media. Je kan jezelf dus makkelijk in de kijker spelen. Ik kan met social content duizenden mensen bereiken. Natuurlijk is de concurrentie enorm, want als ik dat kan, kan elke andere band dat ook.” Maar ook ziet hij een keerzijde aan het internet: “Ik geloof echt in het internet, maar er zijn veel bands die het beeld hebben dat je meteen hoog moet instappen. Als je wil spelen zijn er echt wel bandwedstrijden en kleine cafés, maar je moet bouwen en geduld hebben. Spelen in een kleine zaal in Dynamo of Effenaar is voor ons echt al een ‘next step’.  

Cox voegt daaraan toe dat de kwaliteitslat ook erg hoog ligt, waar je ook optreedt. “Alles wat je doet op het podium komt online, dus op je bek gaan wil je absoluut niet. Dat blijft je achtervolgen anders. Dat geldt overigens voor alles wat je doet, want je moet veel meer doen als band om jezelf in de kijker te krijgen dan muziek maken en optreden. De kwaliteit moet altijd goed zijn. Desondanks is het heel belangrijk dat een podium beginnende metalbands een plek geeft, want zo’n show brengt mensen samen. Iedereen in de zaal kan vaak iets voor je betekenen en is betrokken bij de muziek."  

Het feit dat Eindhoven nog steeds zo belangrijk is in de metal, is volgens Barten terug te voeren is naar die begindagen bij Dynamo. "Ik durf met 100% zeker te zeggen dat Eindhoven daar alles aan te danken heeft. Ik zie bij Dynamo nog steeds bands die op de 'heilige grond' willen optreden." Ondertussen is er volop verandering en professionalisering gaande om metal gezond te houden, geeft Van Stratum aan. "Er groeit echt een ecosysteem van samenwerking tot ver buiten de stad. Dat past bij de veranderende houdingen en beleving van muziek en overstijgt stijl en locatie.” Uiteindelijk wordt iedereen daar beter van, beaamt Roelofs. “De infrastructuur voor metal is in Eindhoven gewoon heel goed. Door sterke events als Eindhoven Metal Meeting en Dynamo Metal Fest, door opleidingen als Metal Factory en Rock City Institute, met als gevolg weer veel metalbands. Het is een sneeuwbaleffect."

Metal is dus springlevend, dat blijkt wel uit bands als A Knight Under Maria's Altar, die ook nog die community en DIY gedacht terugbrengen. Samen bouwen aan iets moois, zoals dat in 1981 al gebeurde in Dynamo. Barten denkt dan ook niet dat metal ooit zal verdwijnen uit de stad: "En mocht het licht van de metal ooit uitgaan, dan zou het mij niet verbazen als de laatste show in Eindhoven is."