Hoe GZA in 1995 met 'Liquid Swords' de lat voor het technisch rijmen legde

“Liquid Swords staat gewoon voor een scherpe tong en scherpe woorden”, zei GZA ooit terugblikkend op zijn tot klassieker bestempelde album. “Hoe meer je je rijm maakt op een gevatte, intellectuele manier, hoe scherper je zwaard wordt.” En precies die mentaliteit komt de medeoprichter van Wu-Tang Clan laten horen in de Effenaar, waar hij de iconische plaat live zal uitvoeren.

Op 7 november 1995 zette het oudste lid van Wu-Tang die mentaliteit in de verf met 'Liquid Swords'. Tussen clangenoten als Method Man, Raekwon en Ol' Dirty Bastard, die tussen 1994 en 1996 allen commercieel succesvolle albums uitbrachten, werd GZA al gezien als een rapveteraan. Op een kille manier en met een berekende flow neemt hij je mee door de duistere diepten van Shaolin, de naam die de iconische hiphopgroep had gegeven aan het New Yorkse stadsdeel Staten Island. De grimmige en stoffige productie van RZA, doorspekt met filmfragmenten uit de Kung Fu-cultuur, zette dat kracht bij.

Gary Grice ontpopte zich vanuit het negenkoppige collectief dat Wu-Tang Clan heet, als een van de scherpste tekstschrijvers. Hoewel 'Liquid Swords' geen radiovriendelijke singles bevat, vestigden nummers als 'Cold World' en voornamelijk de titeltrack hem als MC met aangrijpende verhalen. GZA vertelde niet zomaar wat, GZA liet de luisteraar iets vóelen. Het is niet voor niets dat in de beginjaren van de groep hij vaak aan het einde van de nummers te horen was. De oudste van de groep kreeg het laatste woord en overtrof daarbij vaak iedereen die aan hem voorafging.

Brainpower, naast gerespecteerd hiphopartiest ook groot liefhebber van het genre, haalt daarvan een voorbeeld aan: de single 'Protect Ya Neck'. “Ik was gelijk fan van GZA toen hij nog als The Genius debuteerde. Zijn album 'Words From The Genius' is nog steeds een favoriet. Zowel de cover art als de muziek. Toen 'Protect Ya Neck' verscheen flipte ik om veel redenen, maar ook omdat The Genius hier als belangrijk onderdeel van Wu-Tang ook aan meedeed. Zijn afsluitende verse is m’n favorite op die song.”

GZA is een van de meest begaafde tekstschrijvers van de jaren negentig en begin jaren '00. Hij beschikt over de gave om moeiteloos complexe beelden, ingewikkelde rijmpatronen en veelzijdige metaforen in elkaar te weven. Brainpower herinnert zich nog wat hem meteen opviel: “Voor mij is het de combinatie van de klankkleur van zijn unieke stemgeluid en de angles van zijn lyricism. Zijn toon heeft overwicht en een soort vanzelfsprekendheid. Daarnaast is hij inhoudelijk ijzersterk, en ook qua timing. GZA heeft overzicht en dat laat hij je voelen. Hij observeert en gooit het er allemaal moeiteloos uit. Het is een geniale MC die teksten uit z’n mouw schudt.”

Het is een resultaat van het feit dat GZA beschikt over een van de grootste vocabulaires binnen hiphop, volgens een onderzoek uit 2014 waarin het aantal unieke woorden is geanalyseerd dat door rappers werd gebruikt. Zoals hij het zelf uitlegt in een interview Q TV, ontstond zijn waardering voor woorden met de natuurlijke gave om ze te verbinden tot rijmpjes. “Het begon voor mij bij kinderrijmpjes als Moeder De Gans en al die andere liedjes die we tijdens het opgroeien leren. Veel daarvan kende ik woord voor woord. En toen begon ik mijn eigen rijmpjes te schrijven, uit andere verhalen en werken, en te vermengen. Tot ik echt mijn eigen dingen begon te maken.”

Dat leidde uiteindelijk tot een vlijmscherpe benadering van de woordkunst. Zo levert hij op 'I Gotcha Back' een indrukwekkend couplet van 32 maten – waar zestien 'normaal' is – vanuit het perspectief van een jonge tiener die worstelt met zijn omgeving. GZA kanaliseert een rauwe emotie met zijn stem, wat bijdraagt aan de wanhoop van gevangen zitten in een dodelijke wereld die lijkt op een videospel. De track is geïnspireerd door een van zijn neven, die uiteindelijk een gevangenisstraf kreeg en bezweek aan het leven waar GZA over rijmt.

Verderop op het album is 'Labels' te vinden. GZA verkreeg er de titel 'Rhyme Of The Month' mee in vooraanstaand hiphopmagazine The Source. In het nummer verwerkt hij de namen van 36 verschillende platenlabels op uiterst creatieve wijze, en waarschuwt hij voor de algehele schadelijkheid van de muziekindustrie. Hij klinkt nog steeds verbitterd over hoe hij eerder was behandeld bij het label Cold Chillin'. Het nummer is duister, wazig en geeft een claustrofobisch gevoel.

“I show Livin' Large niggas how to flip a Def Jam
And Ruff up the motherfuckin' House 'cause I smother
You Cold Chillin' motherfuckers, I still Warner Brother
I'm Ruthless, my clan don't have to act wild
That shit is Jive, an old Sleeping Bag Profile
The soft comedian rap shit ain't the rough witty
On the reel to reel, it wasn't from a Tuff City...”

Maar 'Liquid Swords' staat vooral bekend om het titelnummer, dat nog steeds een van de beste tracks uit de Wu-Tang-geschiedenis genoemd mag worden. Het bevat klassieke rap vol opschepperij, maar wel met een aantal van de scherpste metaforen die ooit op een Wu-Tang song te horen waren. Op de beat, die opgebouwd is rond een korte piano-intro van Willie Mitchell's Groovin', rapt hij op onorthodoxe wijze: “Catch a swollen heart from not rolling smart.” En: “Drop megeton bombs more faster than you blink!”

GZA blinkt vooral uit in het neerzetten van een scène. Brainpower is het daarmee eens: “Één van mijn favoriete songs aller tijden is 'Shadowboxin’ en dan specifiek de line: "I slayed MC’s back in the rec room era...” Op zulke momenten zegt hij zoveel met zo weinig woorden. Ik raak altijd geïnspireerd als ik die line hoor, en eigenlijk de hele track. Zijn bars (regels, red.) en metaforen zijn perfect: on point en sterk maar ook bijna humoristisch droog soms.”

Uiteindelijk is 'Liquid Swords' te volgen door de fragmenten uit 'Shogun Assassin' – het verhaal van een jongen wiens vader “de grootste Samurai in het rijk” was, en van wie de moeder per ongeluk omkwam bij een poging om de vader om te brengen. Afgezien schetst het een duister, beklemmend en griezelig beeld van de koude wereld waarin GZA en zijn kompanen van Wu-Tang Clan - die allemaal voorbijkomen op het album! - moeten zien te overleven.

Dat griezelige heeft ook Ben Miller ervaren. De New Yorkse muziekjournalist, die zichzelf als rap-nerd bestempelt, noemt 'Liquid Swords' een van de platen waarvan hij herinnert wanneer en waar hij het voor het eerst hoorde. “Ik had als kind het privilége om op zomerkamp te gaan, maar ik vond het altijd spannend en had altijd heimwee. Een van de leiders speelde het intro van het album af en dat leek op het begin van een horrorfilm, met die creepy sample van het kind dat praat over zijn vader. Dat was zó eng.” Het fragment uit de Samurai-films greep hem op jonge leeftijd bij de lurven, vertelt Miller. “En dan had ik niet eens een idee van wie het was. Wu-Tang, GZA; ik kende het nog niet. Maar als je zó een eerste indruk achterlaat, dan heb je me. En ik was pas elf, moet je nagaan.”

Ook Brainpower heeft een plek verbonden aan de plaat. “'Liquid Swords' was voor mijn gevoel overal destijds. Niet alleen in de scene maar ook in mijn persoonlijke omgeving. M’n huisgenoot van destijds draaide dat album continu. Elke ochtend om 7 uur blies de titelsong door de speakers. Dan liep hij door het huis “When the MC's came to live out the name!” te schreeuwen”, lacht hij. “En sowieso hoorde je GZA op underground parties, maar zag je hem ook op MTV.”

“Wu-fans houden van hem”, zegt Ben Miller over de status van GZA. Als journalist uit dezelfde stad als waar GZA vandaan komt, pluisde hij 'Liquid Swords' ooit helemaal uit voor een special van zijn podcast The Boom Bap Book Club. “Maar alsnog mag GZA meer gerespecteerd worden voor zijn talent. Als je geen Wu-Tang-fan bent, weet je waarschijnlijk niet wie hij is. And that's a shame. Als je zijn flow gaat ontleden kom je erachter wat voor een genie er achter de muziek schuilgaat.”

De openings- en titeltrack wordt óók door Miller aangehaald. “Als alleen de beat hot zou zijn en de rap bijzaak wordt, haak ik af. En hoewel 'Liquid Swords' een aantal van RZA's beste producties bevat, wordt het album gedragen door de rap. Al in de eerste track zit er zoveel moois in zijn woorden.” Hij citeert vervolgens een passage waarin woordverbasteringen worden gemaakt en klankrijm te horen is, maar waar ook middenin de zin (phony wack rhymes / zodiac signs) volop gerijmd wordt. Enthousiast: “Yoooo! Er is zoveel te ontdekken, en dat is dan nog maar het eerste couplet van het album!”

“I put mad pressure on phony wack rhymes that get hurt
Shit's played like zodiac signs on sweatshirts
That's minimum and feminine like sandals
My minimum table stacks a verse on a gamble
Energy is felt once the cards are dealt
With the impact of roundhouse kicks from black belts
That attack the mic-phones like cyclones or typhoon
I represent from midnight to high noon...”

Uiteindelijk worden de beats die RZA ooit maakte in een stoffige kelder annex huisstudio op 21 februari vertaald door een live-band; Phunky Nomads. Brainpower heeft ervaring met hiphopbeats laten vertalen naar live-arrangementen. “Als je als artiest openstaat voor sterke interpretaties van je eigen songs die je gehele show naar een ander level tillen, komt het goed. Maar wel met het gegeven dat je de essentie van de originele tracks behoudt. Ik heb GZA en Wu-Tang vaker live gezien in verschillende settings en bezettingen. Ik denk dat deze show ook zeker heel sterk en eigen zal zijn. GZA is live altijd tof. Hij is denk ik m’n favoriete MC van Wu-Tang Clan!”

Hoewel GZA tussen zijn eerste album 'Words From The Genius' – dat hij uitbracht bij het eerder genoemde Cold Chillin'-label – en 'Liquid Swords' zijn artiestennaam definitief veranderde, volstaat zijn eerdere pseudoniem eigenlijk voor eeuwig. Er was ten slotte maar één rapper die zichzelf The Genius durfde te noemen; de in Brooklyn geboren Gary Grice. 'Liquid Swords' mag dan onder de naam uitgebracht zijn waar hij de grootste faam mee verkreeg, maar getuigt ook bijna dertig jaar na de release hoe dan ook van zijn genialiteit als tekstschrijver. Hij onderstreept het met de beroemde laatste regel van zijn biografie: “Meer dan wat dan ook, hou ik van rijmen.”